Sedef hastalığı (psoriasis) nedir?

Sedef hastalığı, her yaşta ortaya çıkabilen ve sık görülen bir cilt hastalığıdır. Kırmızı, beyaz, gümüş renkli kalın yamalı döküntülere sebep olur. Öncelikle dirsekler, dizler, kafa derisi ve bel bölgesi olmak üzere vücudun herhangi bir bölgesinde görülebilir. Sedef hastalığı dünyadaki insanların %3 ünü etkiler ve her yaş grubunda görülebilir.

Sedef hastalığı çoğunlukla küçük kırmızı şişlikler şeklinde başlar. Bu şişlikler genişleyip kalınlaşabilir ve sonunda pullanma gelişir. Yamalar birleşerek vücudun geniş bir alanını kaplayabilir. Döküntüler kaşıntılı ve rahatsız edici olabilir ve kaşıma ile kolayca kanayabilir.

Deride plaklar görülen kişilerin yarısında tırnakta da sedef hastalığı görülür. Bu durum tırnakların sarımsı-kırmızımsı görünmesine neden olur. Tırnaklar parçalanabilir, çukurlaşabilir veya tırnaklarda oyuklu çizgiler gelişebilir. Tırnakta sedef hastalığı olan hemen herkesin derisinde de, herhangi bir yerde döküntü ve plaklar görülür.

Sedef hastalığı olan kişilerin %30 unda, ağrılı ve bazen de eklemleri kullanılmaz duruma getiren iltihaplı bir hastalık olan psöriyatik artrit görülür. Psöriyatik artrit herhangi bir yaşta oluşabilir ancak yaygın olarak 30-50 yaşları arasında ortaya çıkar.

Sedef hastalığının nedeni nedir?

Hastalığın gelişmesinde bağışıklık sisteminin, genlerin ve çevresel faktörlerin önemli rol oynar.  Normalde yaşlı deri hücreleri her dört haftada bir yenilenir. Sedef hastalığı olan kişilerde ise bağışıklık sistemi iltihabı tetikler, bu durum ise yeni hücrelerin iki üç günlük sürede yüzeye ilerlemesine neden olur. Bu çoğalmanın sonucunda döküntüler oluşur. Sedef hastalığı kişiden kişiye bulaşmaz ancak aynı aile bireylerinde gelişmeye meyillidir.

Sedef hastalığını neler tetikler?

Sedef hastalığı olan kişiler hastalığın belli zamanlarda alevlendiğini görürler. Yaygın tetikleyiciler şunlardır:

·         Deride yaralanma ya da enfeksiyon

·         Duygusal stres

·         Bazı tedaviler

·         Sigara ya da alkol kullanımı

Sedef hastalığının etkileri nelerdir?

Sedef hastalığı bazı kişilerin özgüveninin ve psikolojisini etkileyebilir. İnatçı ve hoş görünmeyen döküntüler yüzünden kişiyi arkadaşlık kurmaktan, sosyal faaliyetlerden ya da iş görüşmelerinden kaçınabilir. Tüm bunlar, kişide belirtileri daha da kötüleştirebilecek olan depresyon ya da anksiyete riskini yükseltebilir.

Sedef hastalığının tedavi yöntemleri nelerdir?

Genellikle deri, saç derisi ve tırnak muayenesi yapılarak sedef hastalığı tanısı konabilir. Eğer eklemlerinizde ağrı ve şişme varsa, artrit ihtimali de dikkate alınarak kan testi ve röntgen istenebilir.

Topikal tedavi

Hafif ila orta şiddette sedef hastalığı olan kişiler için topikal tedavi yöntemleri; iltihabı, kaşıntıyı ve hücre gelişim oranını azaltmak için krem veya merhem kullanımı yararlı olabilir. Bu tedavi topikal steroidler, nemlendiriciler, salisilik asit, antralin, retinoidler, kalsipotriol (D vitamini analoğu), tazaroten ve kömür katranını kapsamaktadır. Saç derisindeki sedef hastalığı için katranlı şampuanlar yararlı olacaktır.

Ultraviyole ile tedavi

Fotokemoterapi (PUVA):Tedavi, 8-metoksipsoralen (8-MOP) gibi güçlü bir fotoduyarlandırıcının oral olarak alımından yaklaşık 2 saat sonra özel olarak ultraviyole A (UVA) veren kabinlerde ışığa maruz kalınmasıyla yapılır. 8-MOP, DNA ya bağlanır. UVA nın enerjisi ile DNA zincirleri arasında çift bağlar oluşur ve DNA sentezi ve mitoz engellenir.

Selektif UVB tedavisi:Guttat psoriasisde çok etkilidir, ayrıca plak tip psoriasis lezyonlarının tedavisinde de faydalıdır. Kronik plak psoriasisinde haftada 3 kez kullanılan darbant UV-B fototerapi haftada 2 kez kullanılan 8-MOP PUVA tedavisi kadar etkili bulunmuştur. Bugün dar bant UVB plak tip ve guttat psoriasis için standart tedavi haline gelmiştir.

Banyo PUVA:8-MOP veya 5-MOP gibi fotoduyarlandırıcıların banyo suyuna katılmasıyla yapılır. PUVA da görülen gastrointestinal şikayetler gibi sistemik yan etkiler banyo PUVA da yoktur. UV ye maruziyet konvansiyonal PUVA dakinin dörte biri kadardır ve melanom dışı deri kanseri gelişme riski azalır. Eritem daha az görülür ve tedaviden sonra göz korunmasına ihtiyaç yoktur.

Balneofototerapi:Ampirik olarak tuzlu su ve güneş ışığının psoriasise faydalı olduğu belirtilmektedir. Ölü Deniz de yapılan çalışmalarda, yüksek derecede konsantre tuzlu su ve UVB ışığının en etkili olduğu bulunmuştur. Bugün Avrupa da bazı merkezlerde tuzlu su banyoları ve suni UVB ile tedavi yapılmaktadır.

İmmünsupresif tedavi

Ağızdan alınan immünsuporesif ilaç tedavisi, sadece sedef hastalığının belirtilerini değil; aşırı etkin olan bağışıklık sistemini hedef alır. Bu ilaçların kullanımı sadece sedef hastalığı diğer tedavi yöntemlerine cevap vermediğinde tavsiye edilmektedir. Metotreksat ve siklosporin tedavi seçeneklerindendir. Şiddetli sedef hastalığının tedavisinde bazı oral retinoidler de kullanılabilir.

Bağışıklık sistemini etkileyen bu ilaçlar, sedefte olduğu gibi romatizmal hastalıklar ve kanser tedavisinde de kullanılan ilaçlardır. Ancak dozaj olarak diğer hastalıklara göre çok az dozda yeterli olabilmektedir. Bu ilaçlar dermatolog doktor kontrolünde gerekli dozda ve gerekli testler yapılması şartıyla güvenle ve yan etki olmadan kullanılabilir. Tedavi süreleri 2 ayla 1 yıl arasında olup zaman zaman tekrarlanmaları gerekebilir. Özellikle romatizmal şikayeti olan sedeflilerde en etkin tedavi yöntemidir.

Biyolojikler

Biyolojikler, sedef hastalığı olan kişiler için nispeten yeni olan tedavi seçenekleridir.  Bunlar canlı hücrelerden üretilen ilaçlardır. Tıpkı eski sedef hastalığı ilaçları gibi, bağışıklık sisteminin etkinliğini değiştirirler.  Biyolojikler, enjeksiyon veya intravenöz (damar içi) infüzyonla verilirler. Ancak bağışıklık sistemini baskıladığı için sizi ciddi bir enfeksiyona karşı savunmasız hale getirebilir.

Öneriler

Sedefte herhangi bir diyet veya yaşamı kısıtlayan bir öneri yoktur. Hastanın yapmaması gereken tek şey kese, fırça ya da tırnaklama yoluyla kabuklardan kurutulmaya çalışmaktır. Bu durumda derinin yapısı bozulacak ve iyileşme zorlaşacaktır.